Lykilhæfnin tekur til níu sviða. Hér að neðan er hverju sviði lýst og tekin almenn dæmi um viðmið. Lykilhæfnin snýr bæði að almennri hæfni og sértækri. Sértæk dæmi um heilbrigði gætu snúist um vinnuvernd og öryggismál á þeim starfsvettvangi sem nemandinn stefnir á. Sértæk dæmi um mannréttindi og lýðræði gætu snúist um lagaumhverfi og vinnusiðfræði og sértæk dæmi í menntun til sjálfbærni gætu snúist um sjálfbæran vinnustað.

Námshæfni

Námshæfni felur í sér sjálfsþekkingu, þ.e. að þekkja eigin styrkleika og veikleika og að vera fær um að taka ákvarðanir á þeim grunni. Námhæfni beinist að fróðleiksfýsn, trú á eigin getu og hæfileika til að beita þekkingu sinni, leikni og hæfni í margvíslegum viðfangsefnum á uppbyggilegan hátt. Hún tengist einnig getu til að tengja þekkingu og leikni við frekara nám og störf.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• þekkir eigin styrkleika og geti sett sér raunhæf markmið,
• getur deilt þekkingu sinni með öðrum,
• getur notað fjölbreyttar námsaðferðir og gögn,
• er sjálfstæður í vinnubrögðum,
• getur lagt mat á eigið vinnuframlag,
• getur tekist á við áskoranir í námi,
• getur skipulagt vinnutíma sinn og forgangsraðað viðfangsefnum,
• getur borið ábyrgð á eigin námi,
• getur nýtt fyrri reynslu, þekkingu og skilning við úrlausn nýrra viðfangsefna.

Heilbrigði

Góð heilsa er skilgreind sem líkamlegt, andlegt og félagslegt heilbrigði. Sérhver nemandi þarf að gera sér grein fyrir að hann ber ábyrgð á sjálfum sér og félagslegu umhverfi sínu. Ábyrgðin snertir líkamlegt heilbrigði en til að stuðla að góðri heilsu og almennri velferð þarf að leggja rækt við hollar lífsvenjur, hreyfingu og heilbrigða lífshætti. Ábyrgðin tengist einnig andlegu heilbrigði t.d. hvað varðar ábyrga afstöðu til eineltis og annars ofbeldis. Félagslegt heilbrigði felur í sér jákvæða og heilbrigða samskiptahætti og félagslega virkni.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• ber ábyrgð á sjálfum sér og eigin gjörðum,
• tekur ábyrga afstöðu til eigin velferðar og heilbrigðis,
• er meðvitaður um sjálfan sig sem kynveru,
• er meðvitaður um gildi reglulegrar hreyfingar,
• er meðvitaður um mikilvægi fjölbreyttrar og næringarríkrar fæðu,
• tekur ábyrga afstöðu gagnvart mismunun, einelti og öðru ofbeldi,
• er meðvitaður um skaðsemi reykinga og annarrar tóbaksnotkunar, áfengisneyslu og notkunar annarra vímuefna.

Skapandi hugsun og hagnýting þekkingar

Sköpun felst í að móta viðfangsefni og miðla þeim, gera eitthvað nýtt eða öðruvísi en viðkomandi kann eða hefur gert áður. Sköpunarferlið stuðlar að frumkvæði, ígrundun og gagnrýninni hugsun og er því ekki síður mikilvægt en afrakstur verksins. Forsenda þess að virkja og viðhalda sköpunarkrafti nemenda er að skólinn skapi skilyrði þar sem hvatt er til frumkvæðis, sjálfstæðis og skapandi hugsunar á sem flestum sviðum. Nýsköpun og hagnýting þekkingar felur í sér áherslu á að skapa eða búa til eitthvað nýtt sem og endurbæta það sem þegar er til staðar.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• sýnir frumkvæði og skapandi hugsun,
• ber siðferðilega ábyrgð á sköpun og hagnýtingu þekkingar sinnar,
• getur miðlað hæfni sinni á skapandi hátt,
• getur nýtt sér sköpunarkraft sinn á margvíslegan hátt í lífi og starfi,
• getur notið lista, menningar og skapandi starfs á margvíslegu formi,
• skilur hvernig menning og listir tengjast atvinnusköpun og samfélagsþróun.

Jafnrétti

Markmið jafnréttismenntunar er að skapa öllum tækifæri til að þroskast á eigin forsendum, rækta hæfileika sína og lifa ábyrgu lífi, jafnframt því að allir séu virkir þátttakendur í að skapa samfélag jafnræðis, jafnréttis og réttlætis. Menntun til jafnréttis fjallar um hvernig aldur, búseta, fötlun, kyn, kynhneigð, litarháttur, lífsskoðanir, menning, stétt, trúarbrögð, tungumál, ætterni og þjóðerni geta skapað mismunun eða forréttindi í lífi fólks. Við undirbúning framtíðarstarfsvettvangs er mikilvægt að opna augun fyrir kynskiptum vinnumarkaði og stuðla að því að námsval kynjanna verði minna kynbundið en hingað til. Það varðar miklu að ekki halli á kynin í þeim viðfangsefnum sem nemendur fást við heldur grundvallist þau á jafnræði og jafnrétti.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• virðir jafnrétti í samskiptum,
• er meðvitaður um eigin kynhneigð og kynheilbrigði,
• skilur hvernig t.d. aldur, búseta, fötlun, kyn, kynhneigð, litarháttur, lífsskoðanir, menning, stétt, trúarbrögð, tungumál, ætterni og þjóðerni getur skapað mismunun eða forréttindi í lífi fólks,
• er meðvitaður og gagnrýninn á áhrif fyrirmynda og staðalmynda á eigin ímynd og lífsstíl,
• skilur hlutverk kyns og kyngerfis í samfélaginu.

Lýðræði og mannréttindi

Forsenda lýðræðis er samábyrgð, meðvitund og virkni borgaranna sem gerir þá færa um að taka þátt í að móta samfélag sitt og hafa áhrif nær og fjær. Viðhorf, gildismat og siðferði eru ríkir þættir í lýðræðismenntun. Virkur borgari býr yfir vitund um eigin ábyrgð, lýðræði, gagnrýna hugsun, umburðarlyndi, jafnrétti, mannréttindi og ber virðingu fyrir skoðunum og lífsgildum annarra.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• ber virðingu fyrir skoðunum og lífsgildum annarra,
• virðir mannréttindi og manngildi,
• getur sett fram eigin skoðun og tekið þátt í rökræðum,
• tekur gagnrýna afstöðu til siðferðilegra álitamála,
• virðir grundvallarreglur samfélagsins,
• er virkur og ábyrgur þátttakandi í lýðræðissamfélagi,
• er meðvitaður um gildi góðrar hegðunar og breytni í samskiptum við annað fólk, dýr og umhverfi,
• býr yfir jákvæðri og uppbyggilegri félags- og samskiptahæfni.

Menntun til sjálfbærni

Sjálfbærni snýst um umhverfi, ábyrgð, virðingu og lýðræðisleg vinnubrögð og réttlæti í nútíð og framtíð. Sjálfbærnimenntun miðar að því að gera fólki kleift að takast á við viðfangsefni sem lúta að samspili umhverfis, félagslegra þátta og efnahags í þróun samfélags. Í sjálfbærnimenntun er lögð áhersla á skilning á þeim takmörkunum sem vistkerfi jarðar setur manninum, jöfnuð innan og milli kynslóða, skynsamlega nýtingu auðlinda og sanngjarnri skiptingu þeirra. Forsenda fyrir sjálfbæru samfélagi eru virkir borgarar sem eru meðvitaðir um gildi, viðhorf og tilfinningar sínar gagnvart þessum þáttum.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• er meðvitaður um margvíslegar auðlindir náttúrunnar og getur tekið afstöðu til skynsamlegrar nýtingar þeirra,
• þekkir, skilur og virðir umhverfi sitt og náttúru,
• skilur hvernig vistkerfi jarðar setur manninum takmarkanir,
• skilur hvernig eigið vistspor og vistspor samfélaga og þjóða getur stuðlað að sjálfbærri þróun,
• getur á gagnrýninn hátt metið gildi upplýsinga um umhverfi og náttúru,
• er virkur og ábyrgur borgari í umhverfi sínu og náttúru,
• er fær um að taka gagnrýna afstöðu gagnvart umhverfi, samfélagi, menningu og efnahagskerfi,
• hefur skilning á sameiginlegri ábyrgð jarðarbúa á jörðinni og íbúum hennar.

Læsi, tjáning og samskipti á íslensku

Læsi höfðar til þess að hver einstaklingur hafi hæfni til að skynja og skilja umhverfi sitt og samfélag á gagnrýninn hátt og taka þátt í að móta það. Læsi, tjáning og samskipti á íslensku auðveldar virk samskipti í félagslegu, menningarlegu og tæknilegu samhengi á Íslandi. Lestur er öflugasta tæki nemenda til að afla sér þekkingar og tjáning í ræðu og riti er forsenda þátttöku í lýðræðislegu samfélagi. Íslensk tunga og menning tengir saman fortíð þjóðarinnar og nútíð.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• getur tjáð hugsanir sínar, tilfinningar og skoðanir bæði munnlega og skriflega,
• tekur þátt í samræðum,
• notar blæbrigðaríkt mál og fjölbreyttan orðaforða í tali og ritun,
• flytur mál sitt skýrt og áheyrilega,
• les fjölbreytta texta sér til fróðleiks og ánægju,
• útskýrir og rökstyður á skýran hátt í ræðu og riti.

Læsi, tjáning og samskipti á erlendum tungumálum

Læsi á menningu annarra þjóða, tjáning og samskipti á erlendum tungumálum leggur grunn að skilningi, víðsýni og virðingu. Tungumálakunnátta er lykillinn að upplýsingum og gefur aðgengi að faglegu efni á erlendum tungumálum. Hún er ein af forsendum þess að geta átt farsæl samskipti og samvinnu við einstaklinga af öðru þjóðerni.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• getur tjáð sig á skiljanlegan hátt,
• hlustar og skilur talað mál,
• tekur þátt í samræðum,
• notar fjölbreyttan orðaforða,
• les sér til fróðleiks og ánægju,
• er meðvitaður um menningu og siði sem einkennir þau landsvæði þar sem tungumálið er talað,
• getur tengt ólík viðhorf og gildi, sem móta menninguna í þeim löndum sem tungumálið er notað, við eigið samfélag og menningu.

Læsi, tjáning og samskipti um tölur og upplýsingar

Gott talnalæsi er mikilvægt hverjum manni til að takast á við daglegt líf og störf. Læsi á tölur felur í sér hæfni til að lesa úr, tjá sig um og nýta sér til gagns tölulegar upplýsingar. Læsi á upplýsingar tekur m.a. til upplýsingatækni þar sem mikilvægt er að allir geti aflað gagna, flokkað, unnið úr, notað og miðlað upplýsingum á gagnrýninn og skapandi hátt. Læsi á fjölmiðla gerir nemendum kleift að greina upplýsingar ólíkra miðla svo þeir geti sjálfir lagt gagnrýnið mat á þær.

Lykilhæfni felur m.a. í sér að nemandi:

• getur nýtt sér margvíslega tækni í þekkingarleit,
• getur tjáð sig um og hagnýtt tölur og upplýsingar í menntun sinni og menningu,
• getur aflað gagna, flokkað og nýtt sér upplýsingar á gagnrýninn hátt,
• getur notað upplýsingtækni í þekkingarleit og miðlun þekkingar á gagnrýninn og skapandi hátt,
• getur miðlað upplýsingum á skapandi hátt,
• er læs á upplýsingar frá ólíkum miðlum.