Programy nauczania

Materiały pomocnicze

Szukaj

Curriculum icon
Szkoła podstawowa

Przedmowa

Sekcja ogólna

Kierunek studiów

Strona tytułowa

Szkoła podstawowa

Dziedzina studiów - Nauczanie, uczenie się i ocena
Rozdział 17

Dziedzina studiów - Nauczanie, uczenie się i ocena

Rozdziały 18–26 omawiają kluczowe kompetencje, przedmioty i obszary nauki zgodnie z postanowieniami Ustawy o obowiązkowej edukacji. W obrębie każdego kierunku studiów i przedmiotu standardy kompetencji są określane na koniec klasy 4, 7 i 10, natomiast w przypadku języków obcych oraz języka islandzkiego jako drugiego języka oceny są ustalane na podstawie klas, a nie grup wiekowych. Na końcu każdego rozdziału przedstawiono kryteria oceniania obowiązujące na koniec klas 4, 7 i 10. Kryteria oceniania kompetencji kluczowych nie zostały określone i nie przewiduje się, że oceny z kompetencji kluczowych będą publikowane na świadectwach uczniów wydawanych na zakończenie obowiązkowej szkoły. Szkoły ustalają standardy osiągnięć dla wszystkich klas w zakresie kluczowych kompetencji, które zostaną opublikowane w szkolnym przewodniku programowym.

Standardy kompetencyjne Narodowych Ram Programowych obowiązują na koniec 10. klasy i określają kompetencje, jakie uczniowie powinni osiągnąć do końca obowiązkowej szkoły, natomiast standardy kompetencyjne obowiązujące na koniec 4. i 7. klasy stanowią wytyczne dla uczniów w drodze do tego celu. Aby nauka uczniów przebiegała jak najsprawniej, każda szkoła musi ustalić priorytety w zakresie standardów kompetencyjnych dla każdego poziomu nauczania, ustalić cele edukacyjne określone w programie nauczania i określić, które z nich będą stanowić podstawę oceny w danym momencie. Kryteria kompetencji stanowiące podstawę oceny na koniec klasy 10. są kryteriami oceniania opublikowanymi w Krajowym Przewodniku po Programie Nauczania i będą stosowane do świadectw wydawanych na koniec obowiązkowej szkoły.

Na podstawie kryteriów kompetencyjnych dobierane są metody nauczania, materiały dydaktyczne i metody oceniania, a wszystkie te aspekty powinny zostać wyjaśnione w programie nauczania. Każda szkoła ma prawo samodzielnie zdecydować, czy poszczególne przedmioty będą nauczane oddzielnie czy w sposób zintegrowany. Należy jednak zadbać o to, aby badanie miało charakter kompleksowy i ciągły.

17.1

Uczenie się, nauczanie i metody nauczania

Rolą nauczyciela jest organizowanie procesu nauczania i uczenia się w oparciu o standardy kompetencyjne dla przedmiotów i dziedzin studiów określone w Narodowym Przewodniku Programowym w taki sposób, aby uczniowie nabyli oczekiwane kompetencje. Ich rolą jest również tworzenie warunków do wartościowego uczenia się, w którym uczniowie aktywnie uczestniczą.

Uczniowie powinni mieć możliwość pracy nad realistycznymi projektami, w których nauczyciele odgrywają ważną rolę w ich nauce, kierują nimi, zapewniają konstruktywne informacje zwrotne na bieżąco w całym procesie nauczania oraz wspierają ich w pracy niezależnej, jak i w współpracy. Ważne jest, aby w klasie odbywała się rozmowa, aby uczniowie uczyli się debatować i myśleć krytycznie, a także aby mieli możliwość wymiany opinii na tematy i problemy życia codziennego, a także na temat bieżących wydarzeń.

Różnorodność uczniów wymaga zróżnicowanych metod nauczania, dzięki którym każdy może się dobrze bawić i dzielić swoją wiedzą, doświadczeniem i kreatywnym myśleniem w sposób, który jest najlepszy dla każdej osoby. Tematy i zadania powinny być interesujące dla uczniów i mieć na celu poszerzenie ich wiedzy, słownictwa i zainteresowania nauką.

Podstawą uczenia się i nauczania powinny być standardy kompetencyjne dla wszystkich przedmiotów i dziedzin studiów. Ważne jest, aby studenci mieli jasność, z którym z nich pracują w danym momencie. Dzięki dobrej organizacji nauczania i nauki, w której stosowane są różnorodne i inspirujące metody nauczania, możliwe jest jak najlepsze wykorzystanie zainteresowań i mocnych stron każdej osoby. Należy pamiętać o ramach przedmiotowych i dziedzinowych przedstawionych w rozdziale 8.5 dotyczącym harmonogramu nauczania oraz w części ogólnej Krajowego przewodnika po programie nauczania dla szkół obowiązkowych.

Kluczowe kompetencje i podstawowe elementy edukacji

Kluczowe kompetencje i podstawowe elementy edukacji mają służyć jako podstawa wszelkiej pracy szkolnej oraz być zintegrowane z całością procesu uczenia się i nauczania.
Należy położyć równy nacisk na kompetencje kluczowe i kompetencje szczegółowe w danym przedmiocie lub obszarze studiów. Organizacja lekcji, zadań i przedmiotów powinna być taka, aby sprawdzać zdolność uczniów do wyrażania siebie i słuchania innych, przekazywania informacji i zadań na różne sposoby, opanowania kreatywnego i krytycznego myślenia, stosowania niezależnych metod pracy i współpracy oraz wykorzystywania różnych źródeł wiedzy, a także analizowania i przekazywania informacji.

Rozdział 18 przedstawia standardy kompetencji dla kluczowych kompetencji, które są podzielone na pięć rozdziałów, a mianowicie:

  • Wyrażanie i komunikacja – uczniowie ćwiczą umiejętność komunikowania zadań i tematów na różne sposoby oraz przekazywania swojego punktu widzenia w sposób jasny i słyszalny, wyrażania swoich myśli i opinii na możliwie najbardziej różnorodne sposoby oraz uczestniczenia w rozmowach i debatach.
  • Myślenie kreatywne i krytyczne – uczniowie ćwiczą umiejętność zadawania krytycznych pytań, korzystania z krytycznego myślenia, wyciągania wniosków i stosowania rozumowania.
  • Niezależność i współpraca – uczniowie ćwiczą umiejętność pracy niezależnej i współpracy z innymi w sposób odpowiedzialny i demokratyczny, otrzymując wskazówki i krytykę oraz współpracując w sposób konstruktywny.
  • Wykorzystanie mediów i informacji – studenci ćwiczą swoje umiejętności w zakresie rzetelności informacji, odpowiedzialności za gromadzenie i rozpowszechnianie informacji, analizowania źródeł różnych mediów, wykazywania się odpowiedzialnością etyczną i stosowania krytycznego myślenia.
  • Odpowiedzialność i ocena własnej nauki – uczniowie rozwijają swoje umiejętności poprzez odpowiedzialność i samoświadomość w odniesieniu do własnej nauki i zainteresowań, metod pracy, wyników i wyznaczania celów jako wytycznych oraz zdolność do realistycznej oceny swojej pracy i wyników.

Wszystkie kluczowe kryteria kompetencyjne są istotne dla ochrony demokracji i zdolności do zajmowania stanowiska w kwestiach etycznych. Chroni to również prawa człowieka, które przyczyniają się do tworzenia społeczeństwa opartego na równości, zrównoważonym rozwoju, zdrowiu i dobrobycie. Wszystkie te aspekty stanowią podstawowe elementy edukacji, obok umiejętności czytania i pisania oraz kreatywności, i powinny być uwzględniane w każdej pracy szkolnej, uczeniu się i nauczaniu.

Rozdział 2 Krajowego Przewodnika po Programie Nauczania dla Szkół Obowiązkowych omawia sześć podstawowych aspektów edukacji. Wszystkie te elementy są ze sobą powiązane w kontekście edukacji i pracy szkolnej i są od siebie zależne. Myśląc o pracy szkolnej w kontekście podstawowych aspektów edukacji, można stworzyć jej bardziej holistyczny obraz.

  • Zdrowie i dobre samopoczucie, jak promować zdrowie i dobre samopoczucie, kładąc nacisk na pozytywny i realistyczny obraz siebie, ćwiczenia, odżywianie, odpoczynek, zdrowie psychiczne, dobre samopoczucie psychiczne i fizyczne, dobrą komunikację, bezpieczeństwo, higienę, zdrowie seksualne i zrozumienie własnych emocji i emocji innych osób.
  • Równość, w jaki sposób promować edukację na temat równości i stwarzać każdemu możliwości rozwoju na własnych warunkach, w duchu szacunku i równości.
  • Demokracja i prawa człowieka: w jaki sposób promować udział uczniów w demokratycznym społeczeństwie, kładąc nacisk na poszanowanie godności każdej jednostki oraz praw człowieka wszystkich.
  • Umiejętność czytania i pisania, czyli w jaki sposób rozwijać umiejętność rozumienia, wykorzystywania, refleksji i angażowania się w czytanie różnorodnych tekstów i informacji w celu osiągnięcia wyznaczonych celów, rozwijania wiedzy i potencjału aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.
  • Zrównoważony rozwój, w jaki sposób promować edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju we wszystkich dziedzinach nauczania, której celem jest umożliwienie ludziom zajmowania się kwestiami związanymi z interakcją środowiska, czynników społecznych i gospodarki w rozwoju społeczeństwa, a także wzmacnianie globalnego myślenia i podejścia.
  • Kreatywność, w jaki sposób promować różnorodną twórczość w szkołach oraz w jaki sposób kreatywność jest włączana do wszystkich przedmiotów i zajęć szkolnych, zarówno w formalnym, jak i nieformalnym nauczaniu, w czasie wolnym i w działaniach społecznych.

Praca nad kluczowymi kompetencjami i podstawowymi elementami edukacji wspomaga zróżnicowane i instruktażowe metody nauczania.

Warunki uczenia się

Aby uczniowie mogli osiągnąć pożądane standardy kompetencji, konieczne jest zadbanie o to, aby praktyka szkolna, przedmioty, organizacja i warunki sprzyjały największemu zainteresowaniu nauką i najlepszym wynikom w nauce. W społeczności szkolnej, w której są uczniowie o różnych potrzebach, obowiązkiem nauczycieli jest stworzenie warunków sprzyjających uczeniu się i wysłuchanie pomysłów każdej osoby, aby uczniowie czuli się bezpiecznie i mieli cel w życiu. Należy położyć nacisk na to, by pomysły każdego człowieka były szanowane i cenione oraz by wszyscy studenci mieli przestrzeń do rozwoju zawodowego i społecznego oraz mogli zdobywać wiedzę z zakresu demokratycznych metod pracy. Reagowanie na pomysły uczniów i różne rozwiązania, które proponują, ma decydujący wpływ na kulturę panującą w klasie i innych środowiskach edukacyjnych, a także na szacunek uczniów dla wkładu każdej osoby w tworzenie silnej społeczności uczącej się. Uczniowie muszą mieć świadomość, że błędy stwarzają okazję do uczenia się na nich, analizowania tego, co poszło nie tak, a tym samym pogłębiania zrozumienia przedmiotu.

W klasach, miejscach pracy i środowiskach nauki na świeżym powietrzu, w których uczniowie mają dostęp do różnorodnych metod przetwarzania danych w ramach projektów indywidualnych i grupowych, wszystkie niezbędne materiały edukacyjne, pomoce naukowe, sprzęt techniczny, modele i narzędzia muszą być dostępne, a uczniowie muszą nauczyć się obchodzić z nimi i korzystać z nich w sposób odpowiedzialny i bezpieczny. To samo dotyczy bibliotek szkolnych i innych centrów informacyjnych, w których uczniowie mogą uzyskać dostęp do książek, publikacji i sprzętu technicznego.

Edukacja na świeżym powietrzu daje możliwość wykorzystania zmysłów poprzez łączenie tematów z różnymi aspektami obszarów i przedmiotów nauczania, a także poprzez aktywność fizyczną. Dlatego edukacja na świeżym powietrzu jest dobrym uzupełnieniem i okazją do integracji przedmiotów i dziedzin nauki. Różnorodne formy aktywności fizycznej uprawiane są na świeżym powietrzu, szczególnie w otoczeniu przyrody. Edukacja na świeżym powietrzu stanowi dobrą okazję do połączenia edukacji zdrowotnej ze zrównoważonym stylem życia. Uczniowie muszą znać, rozumieć i szanować przyrodę oraz swoje bezpośrednie otoczenie, zarówno naturalne, jak i stworzone przez człowieka.

Język islandzki we wszystkich dziedzinach nauki

Dobre rozumienie i znajomość języka, zarówno mówionego, jak i migowego, stanowi podstawę aktywnego uczestnictwa w demokracji, komunikacji i uczenia się.

Język stanowi podstawę wszelkiej pracy szkolnej, a nauczyciele oraz personel szkoły odgrywają kluczową rolę, jeśli chodzi o wspieranie uczniów w rozwijaniu umiejętności posługiwania się językiem islandzkim we wszystkich dziedzinach nauki poprzez wykorzystywanie języka islandzkiego oraz zasobów innych języków na różnorodne, kreatywne i skuteczne sposoby w nauce i interakcjach społecznych. Pomaga to stworzyć atmosferę ciekawości i zainteresowania wśród wszystkich uczniów, niezależnie od ich pochodzenia językowego, a jednocześnie dążyć do wspierania komunikacji między uczniami i coraz lepszego zrozumienia języka danego przedmiotu.

Celem nauczania języka islandzkiego jako drugiego języka jest umożliwienie uczniom o zróżnicowanym pochodzeniu językowym i kulturowym nabycia i nauczenia się języka islandzkiego, aby mogli kontynuować wszechstronną edukację w islandzkim systemie szkolnym. Dzięki systematycznemu uwzględnianiu szerokości i głębi słownictwa, a także użycia języka we wszystkich przedmiotach, wspierane są zwiększone możliwości uczenia się dla wszystkich uczniów.

Czytanie i kultura czytania

Ważne jest, aby każda szkoła stworzyła podwaliny kultury czytelnictwa dzięki wysokiej jakości i zróżnicowanej nauce czytania oraz dobremu dostępowi do zróżnicowanych materiałów czytelniczych w dobrze wyposażonych pomieszczeniach dydaktycznych i bibliotece szkolnej. Należy zapewnić uczniom możliwość budowania i zdobywania słownictwa z zakresu przedmiotów i dziedzin nauki, ćwiczenia go w użyciu oraz umiejętności stosowania w mowie i tekstach pisanych w różnych sytuacjach. Bogate słownictwo jest warunkiem koniecznym do posługiwania się językiem i rozumienia czytanego tekstu, a dobre zrozumienie czytanego tekstu i dobra płynność czytania są kluczowymi elementami umiejętności czytania i pisania. Właściwa kultura czytelnictwa w szkołach stawia czytanie i umiejętność czytania i pisania wysoko na liście priorytetów i umieszcza oba zagadnienia w znaczącym kontekście dla uczniów wszystkich przedmiotów i dziedzin nauki.

Integracja przedmiotów

Standardy kompetencyjne dla poszczególnych przedmiotów i dziedzin studiów dzielą się na kilka kategorii. Kategorie te nie są izolowane w obrębie własnej dziedziny, lecz stanowią część zintegrowanej całości, w której każda kategoria może czerpać korzyści z innych, zarówno w obrębie przedmiotów i dziedzin studiów, jak i pomiędzy nimi. Możliwości integracji są różnorodne i wymagają stosowania metod nauczania, które pozwalają uczniom wykorzystywać i przekazywać posiadaną wiedzę, umiejętności i zdolności. Integracja odnosi się do kwestii związanych na przykład z codziennym życiem i zainteresowaniami uczniów oraz ma związek ze standardami kompetencyjnymi wielu przedmiotów i dziedzin nauki oraz lokalną społecznością szkoły.

Nagłówki kryteriów kompetencji mogą ułatwić planowanie integracji przedmiotów i zapewnić przegląd obszarów zainteresowania kryteriów kompetencji dla każdego przedmiotu lub dziedziny studiów.

Każda szkoła ma prawo zdecydować, czy poszczególne przedmioty będą nauczane oddzielnie czy w sposób zintegrowany, należy jednak zadbać o to, aby program nauczania był jak najbardziej wszechstronny.

Metody i tematy nauczania

Należy dołożyć wszelkich starań, aby metody nauczania były jak najbardziej różnorodne. Powinny się one charakteryzować przedmiotami, które dają uczniom możliwość rozwijania niezależności, umiejętności organizowania własnego procesu uczenia się i działań oraz poszerzania swojej wiedzy o świat doświadczeń. Proces nauczania musi być zorganizowany w taki sposób, aby przechodzić od tego, co uczniowie wiedzą, do tego, co jest nieznane, od szerokiego wsparcia dla uczniów do ich niezależnej pracy. Praca projektowa uczniów powinna zatem opierać się na demokratycznych metodach pracy, refleksji, wypracowywaniu rozwiązań, komunikacji i współpracy z innymi uczniami i nauczycielami, obserwacjach wewnątrz i w bezpośrednim otoczeniu szkoły, możliwościach zdobywania doświadczeń i wyciągania wniosków z nich oraz udziale w badaniu, prezentowaniu i testowaniu hipotez. W procesie uczenia się należy zapewnić przestrzeń do zabawy i kreatywności oraz stworzyć odpowiednią atmosferę i środowisko do nauki. Należy znaleźć sposoby na zachęcenie uczniów do myślenia, wymiany opinii i debat, rozważania wielu aspektów danego problemu oraz nauczania i szkolenia uczniów, aby wyrażali siebie i brali pod uwagę innych podczas rozwiązywania problemów w dużych i małych grupach.

Nauczyciel lub nauczyciel i uczniowie muszą wspólnie wybrać materiały dydaktyczne, zadania i tematy w taki sposób, aby uczniowie mogli wykorzystać posiadane przez nich umiejętności, wiedzę i zdolności do ich rozwiązania. Materiały dydaktyczne, projekty i tematy wybrane do nauki muszą być zgodne ze standardami kompetencji i celami edukacyjnymi, nad którymi aktualnie pracują uczniowie, muszą być realistyczne i wartościowe, budzić zainteresowanie oraz mieć znaczenie i wartość dla uczniów.

Ocena kierowana

Należy położyć nacisk na ocenę kształtującą i zintegrować ją z nauczaniem i uczeniem się. Głównym celem oceniania kształtującego jest udzielanie uczniom informacji zwrotnych i wskazówek w sposób konstruktywny, spójny i stały przez cały proces uczenia się, a także dostarczanie rodzicom informacji o statusie ich dzieci w dowolnym momencie. Celem jest to, aby uczniowie wiedzieli, na jakim etapie procesu uczenia się się znajdują i dokąd zmierzają, a także otrzymali wskazówki, które pomogą im zniwelować różnice między nimi. Stosując ocenę kształtującą, nauczyciele i uczniowie muszą mieć jasność co do standardów kompetencji, celów nauczania i kryteriów oceny stanowiących podstawę uczenia się, a także kryteriów sukcesu.

Dzięki ocenianiu kształtującemu zarówno nauczyciele, jak i uczniowie otrzymują regularne informacje o swoich postępach w nauce oraz o tym, czy nauczanie było skuteczne. Istotne jest, aby informacje te służyły udoskonaleniu procesu nauczania i uczenia się, tak aby uczniowie mogli osiągnąć swoje cele.

17.2

Ocena

Pod koniec obowiązkowej nauki w szkole stosuje się skalę ocen A–D oraz kryteria oceniania, które szkoły są zobowiązane stosować przy kończeniu nauki przez uczniów, por. Rozdział 9.4 w części ogólnej Przewodnika po programie nauczania. Skala ocen A–D oraz kryteria oceniania przedstawione pod koniec klas 4 i 7 mają służyć jako wskazówka dla szkół i są przedstawiane wyłącznie w celu wsparcia oceny pod koniec poziomu podstawowego i średniego. Szkoły muszą określić skalę ocen, która będzie stosowana w odniesieniu do przedmiotów i dziedzin nauki dla pozostałych klas, i odpowiednio ustalić kryteria oceniania. Skala ocen i kryteria oceniania muszą zostać wyjaśnione w programie nauczania. Kryteria oceny powinny opierać się na celach nauczania i standardach kompetencji, nad którymi uczeń aktualnie pracuje.

Ocenianie powinno być integralną częścią procesu uczenia się i nauczania, a ocena kompetencji i postępów uczniów powinna być stałym elementem pracy szkolnej. Ważne jest, aby uczniowie i ich rodzice byli informowani o założeniach oceny oraz aby uczniowie znali kryteria oceny stanowiące podstawę oceny, aby mieli jasność co do tego, czego się od nich oczekuje.

Głównym celem oceny jest zebranie informacji o statusie akademickim ucznia. Stanowi to potwierdzenie, czy uczniowie nabyli wiedzę, umiejętności i kompetencje wchodzące w zakres standardów kompetencyjnych, celów nauczania i kryteriów oceny, nad którymi aktualnie pracują. Ocena dostarcza informacji o statusie akademickim studenta w chwili wystawiania oceny. Gdy informacje uzyskane w ramach oceny są wykorzystywane w sposób ukierunkowany, możliwe jest między innymi udoskonalenie nauczania i metod nauczania w celu poprawy wyników naukowych uczniów oraz usprawnienia współpracy i komunikacji między domami a szkołami.

Aby zwiększyć wiarygodność i trafność oceny, musi ona opierać się na:

  • kryteria oceny oparte na standardach kompetencji i celach nauczania, nad którymi pracowano,
  • obserwacje, testy lub ściśle określone zadania dotyczące wiedzy, umiejętności lub zdolności, na podstawie których wyciągane są wnioski,
  • ocena wiedzy, umiejętności i zdolności, które mają być oceniane w danym momencie.

 

Metody oceny i dane ewaluacyjne

Aby ocenić szeroki zakres kompetencji uczniów, ważne jest zastosowanie różnych metod, zadań i przedmiotów, które dadzą jak najpełniejszy obraz kompetencji ucznia. Dane oceniające muszą być poparte jasnymi kryteriami stanowiącymi podstawę badania. Dzięki jasnym kryteriom każdy powinien mieć jasność, jakie umiejętności, wiedza i zdolności są oceniane oraz czego oczekuje się od uczniów.

Ważne jest, aby waga danych oceniających została określona z góry, była dostępna na początku okresu studiów i była zgodna z organizacją studiów i nauczania.

Podstawą oceny nauczyciela jest jego profesjonalna i obiektywna ocena osiągnięć uczniów. Ważne jest, aby nauczyciele potrafili uzasadnić wyniki oceny i przedstawić dane oceniające, które pokazują, na czym opiera się ocena. W trakcie procesu nauczania nauczyciele muszą regularnie informować uczniów i rodziców o statusie akademickim uczniów i ich postępach w nauce, w oparciu o standardy kompetencyjne i cele edukacyjne, nad którymi aktualnie pracują. W ten sposób uczniowie są najlepiej przygotowani do przedmiotów stanowiących podstawę oceny.